Chiều 20/5/2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu nghiên cứu đề xuất của Công ty VinSpeed về việc đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam và báo cáo cấp có thẩm quyền.
CUỘC CHƠI LỚN, GIÁ ĐẶT CAO
Phải nói rằng, đề xuất này đang trở thành tâm điểm của dư luận và giới chuyên môn. Rất nhiều ý kiến trái chiều được đưa ra, nhưng hầu hết đều cho rằng đây là một "miếng bánh ngon". Thực tế, đây là một "canh bạc" vĩ mô cực lớn, mà nếu thắng, Việt Nam sẽ bước vào một kỷ nguyên hoàn toàn khác, nhưng nếu thất bại, cả nhà nước lẫn doanh nghiệp đều sẽ phải trả giá đắt.

CƠ HỘI LỊCH SỬ
Nếu nhìn lại lịch sử, hẳn nhiều người sẽ nhớ: Năm 1993, cả nước phản đối gay gắt khi cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt quyết làm đường dây điện 500kV Bắc – Nam. Người ta lo sợ kỹ thuật không đủ, tài chính không có, môi trường bị ảnh hưởng, thậm chí là... cháy nổ. Nhưng rồi công trình hoàn thành, kết nối lưới điện ba miền, đặt nền móng cho sự bùng nổ công nghiệp suốt 30 năm sau đó. Lịch sử có xu hướng lặp lại, dưới hình thức khác. Và lần này là đường sắt.
Đường sắt cao tốc Bắc – Nam nếu thành công sẽ kéo gần khoảng cách phát triển giữa các địa phương, giảm tải giao thông đô thị, thúc đẩy du lịch, thương mại, bất động sản và tạo ra vô số công ăn việc làm. Quan trọng nhất, nó giúp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong bối cảnh hội nhập toàn cầu ngày càng gay gắt.
Đặc biệt, trong bối cảnh quốc tế phức tạp và khó đoán định, điển hình là những nước đi bất thường từ Tổng thống Mỹ Donald Trump và những biến động địa chính trị quốc tế gần đây, việc củng cố và phát triển nội lực đất nước không chỉ là ưu tiên chiến lược, mà còn là điều kiện sống còn.
Nghị quyết 68 ra đời là tiền đề giúp vực lại tinh thần cống hiến, dám làm chứ không sợ sai nhưng cần phải có hành động cụ thể hóa. Và nghiên cứu đề của Vinspeeds có thể ra đời trong bối cảnh đó.

TẦM NHÌN CHIẾN LƯỢC VÀ Ý NGHĨA THỜI ĐẠI
Sự mạnh dạn của VinSpeed khi chủ động cam kết 20% vốn tự có – khoảng 300.000 tỷ đồng, cũng như sẵn sàng đương đầu với vô số rủi ro tài chính và kỹ thuật là đáng ghi nhận. Họ không làm từ thiện, nhưng rõ ràng họ cũng không dễ dàng có được lợi nhuận lớn từ một dự án rủi ro cao như vậy. Đề xuất của VinSpeed gợi nhắc đến mô hình TOD (Transit-Oriented Development) thành công ở các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Trung Quốc, nơi mà nhà nước và tư nhân phối hợp chặt chẽ, lấy quỹ đất phát triển bất động sản để cân đối chi phí khổng lồ của việc vận hành đường sắt tốc độ cao.
Việc ủng hộ những doanh nghiệp tiên phong như VinSpeed sẽ tạo tiền lệ tốt, mở đường cho những tập đoàn khác như Trường Hải, Sungroup, Hòa Phát… nối bước. Đây là điều kiện tiên quyết để Việt Nam hình thành được những cheabol nội địa, tạo ra sức mạnh tổng hợp thực sự cho đất nước. Chúng ta không thể kỳ vọng một quốc gia phát triển mà lại né tránh thử thách và sợ thất bại.

NHỮNG RỦI RO KHỔNG LỒ ĐANG CHỜ ĐỢI
Tuy nhiên, sự hấp dẫn chiến lược không thể che mờ những rủi ro cực lớn mà dự án này đối diện. Đề nghị vay ưu đãi 0% lãi suất, không tài sản đảm bảo trong 35 năm là rất nhạy cảm. Nếu Nhà nước đồng ý, sẽ tạo tiền lệ đặc biệt cần có cơ chế kiểm soát chặt chẽ và minh bạch tuyệt đối. Bên cạnh đó, việc thu hồi vốn và vận hành sinh lợi từ đường sắt tốc độ cao luôn là thách thức, ngay cả các nước giàu kinh nghiệm như Nhật hay Trung Quốc cũng đang phải chịu lỗ trong quá trình vận hành.
Rủi ro về khả năng đội vốn và trễ tiến độ dự án là cực lớn, mà nếu không có chế tài rõ ràng, đây có thể trở thành "hố đen" hút cạn ngân sách nhà nước. Một rủi ro khác là công nghệ và sự phụ thuộc vào nước ngoài, mà không có các cam kết chuyển giao công nghệ rõ ràng cho doanh nghiệp trong nước sẽ khiến Việt Nam lệ thuộc vào đối tác nước ngoài dài hạn.
Việc VinSpeed tiên phong đề xuất dự án mang tính lịch sử này không đơn thuần chỉ vì lợi nhuận. Thực chất, họ đang chấp nhận một thử thách lớn, đối diện với những rủi ro khó lường về tài chính, kỹ thuật, khả năng thu hồi vốn, thậm chí là những biến đổi chính sách trong tương lai. Nhưng đây là điều không thể tránh khỏi khi là người dẫn đầu. Lợi ích luôn song hành cùng rủi ro, và điều quan trọng là cách nhà nước, doanh nghiệp cùng nhau đối mặt, kiểm soát và vượt qua những rủi ro đó như thế nào.
Cuối cùng, những bất ổn trong thượng tầng, thay đổi chính sách, hay thậm chí khả năng quốc hữu hóa trong tương lai đều là những biến số không thể bỏ qua. Chính vì thế, vai trò của Nhà nước lúc này cực kỳ quan trọng, vừa phải làm trọng tài công minh, vừa là kiến trúc sư của dự án để đảm bảo cân bằng lợi ích công tư, tránh để đất nước bị doanh nghiệp "bắt làm con tin".
Nhìn tổng thể, dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam là một canh bạc vĩ mô đúng nghĩa, một bước ngoặt lịch sử mang tính sống còn, chứ không phải là "miếng bánh ngon" dễ dàng như nhiều người vẫn nghĩ. Thành công hay thất bại của nó sẽ định hình tương lai Việt Nam trong nhiều thập kỷ tới.
#vinspeed #duongsatcaotocbacnam